دولت ها به منظور کمک به افراد و عموم جامعه در زمان تنگناها و ریسک های اجتماعی در مسیر منافع اجتماعی گام برمی دارند. جوامع مختلف خصوصا کشورهایی با اقتصاد دولتی نظیر ایران به منظور انجام حسابداری نیازمند استانداردهای بخش عمومی در زمینه های مختلفی نظیر منافع اجتماعی می باشند. هدف مقاله حاضر پیشبرد بحث در مورد روش های احتمالی حسابداری برای منافع اجتماعی است. لذا، افزون بر تعاریف منافع اجتماعی، به دلیل ایجاد تعهد و صرف منابع باید به شناسایی عناصری نظیر بدهی و هزینه توجه ویژه ای داشت. به دلیل کاستی ها و خلا پژوهشی در این زمینه، هیات استانداردهای بین المللی حسابداری بخش عمومی با ایجاد تفکر جدیدی، از این فرصت برای بهبود مجموعه استانداردهای خود استفاده کرده و استاندارد منافع اجتماعی را در سال 2019 منتشر کرد. افزون بر این، پژوهش حاضر نگاه اجمالی به استاندارد بیمه اجتماعی فدرال واستاندارد بین المللی گزارشگری مالی داشته است. با توجه به اهمیت این موضوع و نبود شواهد تجربی کافی، پژوهش حاضر به دنبال بررسی منافع اجتماعی از جنبه های مختلف می باشد.

اطلاعات حسابداری برای ارزیابی مقاصد پاسخ گویی و تصمیم گیری ذی نفعان بخش عمومی مهم است. بخش عمده ای از نیازهای اطلاعاتی مدیران واحدهای گزارشگر در بخش عمومی از سیستم حسابداری مدیریت به دست می آید. از این رو این پژوهش کارکردهای حسابداری مدیریت در بخش عمومی را تبیین می کند. روش پژوهش کیفی است و داده های مورد نیاز از طریق مصاحبه با 13 نفر از افراد صاحبنظر در این حوزه جمع آوری شده است. یافته ها نشان می دهد که کارکردهای حسابداری مدیریت در بخش عمومی را می توان در هشت گروه برنامه ریزی سازمانی، بودجه ریزی، بهایابی، گزارشگری مالی و غیرمالی، نظارت و کنترل، ارزیابی عملکرد (متوازن) و مدیریت منابع انسانی، طبقه بندی کرد. بکارگیری سیستم حسابداری مدیریت در بخش عمومی می تواند بر سازمان ها در ارزیابی عملکرد افزایش شفافیت و ارزش آفرینی برای پول کمک کند. همچنین برای حسابداری مدیریت در بخش عمومی جایگاه قابل قبولی در بخش عمومی تعریف نشده است. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که توسعه سیستم حسابداری مدیریت در بخش عمومی به ارزیابی عملکرد، افزایش شفافیت و ایجاد ارزش کمک می کند. تبیین کارکردهای حسابداری مدیریت، ضرورت استفاده و توسعه سیستم های حسابداری مدیریت در بخش عمومی را روشن می سازد.

هدف: موضوع آموزش حسابداری بخش عمومی، در زمرۀ مطالعات چندوجهی قرار دارد که در ادبیات حسابداری کمتر به آن پرداخته شده است؛ در حالی که این موضوع، بر پیشبرد اهداف بخش عمومی تأثیر زیادی دارد. به دلیل ضرورت ایجاد جایگاه مناسب برای حسابداری بخش عمومی در ایران، گرایش حسابداری بخش عمومی، برای نخستین بار، از سال 1397 به مقطع تحصیلات تکمیلی رشتۀ حسابداری افزوده شد و برنامۀ آموزشی مختص این رشته، در سال 1398 به تصویب شورای گسترش و برنامه ریزی وزارت علوم رسید. با این حال علی رغم توفیق فراوان تأسیس این رشته، به دلیل ظرفیت پایین پذیرش دانشجویان و متمرکز بودن آن در دو شهر کرج و تهران، دانشگاه ها در آموزش و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز بخش عمومی، چندان موفق نبوده اند. از این رو، پژوهش حاضر با هدف واکاوی نگرش ها و تجارب زیستۀ دانش آموختگان رشتۀ حسابداری بخش عمومی، از آموزش حسابداری بخش عمومی در دانشگاه های کشور اجرا شده است. روش: در این پژوهش برای فهم تجارب زیستۀ دانش آموختگان حسابداری بخش عمومی، از رویکرد پدیدارشناسی استفاده شده است. جامعۀ مورد مطالعه، کلیۀ دانش آموختگان حسابداری با گرایش حسابداری بخش عمومی بود که 53 نفر از آن ها با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تا نیل به حد اشباع نظری انتخاب شدند. روش اصلی جمع آوری داده ها، مصاحبه غیرساختاریافته با سؤال های باز بود و این امکان برای شرکت کنندگان فراهم شد تا به طور کامل، تجربه های خود را در خصوص آموزش حسابداری بخش عمومی تشریح کنند. در پژوهش حاضر، تحلیل داده ها در پنج گام و با بهره برداری از روش جیورجی انجام شد. یافته ها: بر اساس دیدگاه های دانش آموختگان، سه مضمون اصلی، شامل موانع و چالش ها، منافع و فرصت ها و راه کارها و رویه های بهبود آموزش حسابداری بخش عمومی شناسایی شد. همچنین برای هر یک از مضامین اصلی، سه مضمون فرعی مختلف استخراج شد. از نگاه دانش آموختگان، در خصوص موانع اصلی یادگیری آموزش حسابداری بخش عمومی، در مجموع 36 روایت مختلف بیان شد. بیشترین روایت ها به عملکرد مراجع متولی، همچون دانشگاه ها و سایر مؤسسه های آموزش عالی، حرفۀ حسابداری و همچنین، خود دولت و نهادهای تابعۀ آن مرتبط بود. همچنین 16 روایت در خصوص منافع و مزایای آموزش حسابداری بخش عمومی شناسایی شد که بیشترین روایت، به سودمندی برای جامعه مربوط بود. در نهایت، 22 راه کار و رویه برای ارتقای کیفیت آموزش حسابداری بخش عمومی ارائه شد که مهم ترین آن ها به مضمون آموزشی و دانشگاهی مرتبط بود.   نتیجه گیری: یافته های پژوهش از این موضوع حکایت می کند که دولت و نهادهای زیرمجموعۀ آن، از جمله وزارت علوم، در رفع موانع و چالش های آموزش حسابداری بخش عمومی، نقش مهمی دارند و این نقش، از طریق بازنگری در برنامۀ درسی مصوب حسابداری بخش عمومی برجسته تر می شود؛ زیرا با توجه به تمایل مشارکت کنندگان به مسائل کاربردی و همچنین، موضوعات بین رشته ای، لازم است تا وزن این مباحث در محتوای آموزشی دانشگاه ها افزایش یابد و اساتید نیز در تدریس خود، اهمیت بیشتری برای این موضوع قائل شوند. این هدف زمانی محقق می شود که با همکاری سه جانبۀ نهادهای فعال در بخش عمومی، حرفۀ حسابداری و دانشگاه ها، برای تمام دروس مصوب رشتۀ حسابداری بخش عمومی، محتوای آموزشی کاربردی و بومی شده با شرایط حاکم بر فضای حاکمیتی ایران تهیه شود.

موضوع و هدف مقاله: هدف پژوهش حاضر شناخت دیدگاه ها و تجارب زیسته اساتید رشتة حسابداری از آموزش حسابداری بخش عمومی است. روش پژوهش: این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و برحسب گردآوری داده یک پژوهش کیفی از نوع پدیدارشناسی توصیفی است. مشارکت کنندگان این مطالعه به تعداد 12 نفر و با استفاده از روش نمونه گیری هدف مند در دانشگاه های کشور انتخاب شدند. در جمع آوری داده های مورد نیاز از روش مصاحبه فردی نیمه ساختار یافته تا رسیدن به حد اشباع نظری استفاده شد. برای تحلیل داده ها از روش کدگذاری موضوعی و برای بررسی روایی و پایایی مصاحبه ها نیز از چهار مفهوم قابلیت اعتماد، قابلیت انتقال، قابلیت تأیید و اطمینان پذیری بهره بردای شده است. یافته های پژوهش: در مجموع براساس نظرات و دیدگاه های اساتید، 4 مضمون اصلی چالش ها و موانع زمینه ای و محتوایی، تعامل پذیری و مسئولیت پذیری ذینفعان، فرصت ها و مزایای آموزشی و پژوهشی و ویژگی های ساختاری و رفتاری اساتید شناسایی گردید. برای 4 مضمون اصلی نیز مجموعاً 48 مضمون فرعی با 106 کد مفهومی استخراج شد.نتیجه گیری، اصالت و افزوده آن به دانش: بیشترین روایت ها در ارتباط با مضمون اصلی ویژگی های ساختاری و رفتاری اساتید شناسایی گردید، این یافته لزوم توجه به این دغدغه توسط گروه های آموزشی حسابداری را منعکس می کند. یافته های پژوهش، حاکی از نقش مهم اساتید در رفع موانع و چالش های آموزش حسابداری بخش عمومی خصوصاً از طریق بازنگری در روش ها و الگوهای تدریس و محتوای آموزشی با هدف افزایش جذابیت یادگیری و جلب توجه مخاطبان است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هدف: سودمندی اطلاعات با تدوین استانداردها، بیشتر شده و امکان همسویی بین المللی را فراهم می آورد. اجرای استاندارد های بخش عمومی در ایران، موجب سوال درباره سودمندی آنهامی شود. پژوهش حاضر به بررسی عوامل سودمندی استانداردهای مزبور شامل اعتماد عمومی، شفافیت، مسیولیت پاسخگویی، گزارشگری مالی و نظارت مالی می پردازد. روش: با مطالعه گزارشات انجام شده، عوامل سودمندی استانداردها مشخص و به روش دلفی، نظر خبرگان جمع آوری شد. این عوامل دسته بندی شده و از طریق پرسشنامه، اطلاعات جمع آوری شد. گزارشگری مالی مطابق دستورالعمل های قبل از 1394 و صورتهای مالی مطابق استانداردهای بعد از 1394 تهیه و در اختیار پاسخ دهندگان قرار گرفت. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که استانداردهای حسابداری بخش عمومی از همه جنبه ها، سودمند است به طوریکه از جنبه گزارشگری مالی در رتبه اول و از جنبه مسیولیت پاسخگویی در رتبه آخر از دیدگاه ذینفعان قرارگرفته است. نتیجه گیری: بر نقش الزامات قانونی گزارشگری به عنوان محرک اصلی گزارشگری در ایران تاکید شد. امادر بخش مسیولیت پاسخگویی به نتیجه لازم نرسیده است. دانش افزایی: توجه به نقش استاندارد در بخش عمومی و سودمندی آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا با توجه به فقدان پژوهش جامع در ایران بابت سودمندی استانداردهای حسابداری بخش عمومی، نتایج این تحقیق می تواند بر تصمیم تدوین کنندگان استانداردها و استفاده کنندگان از آنها تاثیر بگذارد.

با توجه به منافع و مزیت هایی که نوآوری های حسابداری برای بخش خصوصی ایجاد نمودند، این سوال برای بخش عمومی ایجاد گردید، چرا این بخش از مزایای چنین نوآوری هایی بهره مند نشود. اما در عمل، ویژگی های محیطی و سایر عوامل درون و برون سازمانی، اشاعه نوآوری های حسابداری در بخش عمومی را تحت تاثیر قرار داد. روش پژوهش: در این پژوهش، ابتدا با مطالعه ادبیات و تجربه سایر کشورها، تلاش خواهیم نمود تا شناخت کافی از عوامل موثر بر اشاعه نوآوری در بخش عمومی کسب کنیم. سپس با استفاده از روش تحقیق کیفی و رویکرد مبتنی بر نظریه داده بنیاد به دنبال شناخت عوامل موثر بر اشاعه چنین نوآوری های حسابداری بخش عمومی در ایران هستیم. بدین منظور از طریق مصاحبه های ساختارنیافته با اساتید دانشگاه و متخصصانی که در حوزه حسابداری بخش عمومی فعالیت داشته اند، عوامل موثر بر اشاعه نوآوری های حسابداری در بخش عمومی، از آنها مورد پرسش قرار گرفت. یافته ها: با بهره گیری از نتایج بدست آمده حاصل از کدگذاری باز، محوری و گزینشی، مدلی یکپارچه از عوامل موثر بر اشاعه نوآوری های حسابداری در بخش عمومی باشد، طراحی گردید و تلاش شد تا معیارهای ارزیابی کیفیت تحقیقات کیفی برآورده گردد.

مدیریت عمومی نوین، پدیده ای در حال تکامل است که حسابداری نقشی اساسی در تحولات آن ایفا می کند. بررسی ها نشان داده که تحولات حسابداری کمتر از حد انتظار ظاهر شده و این تنها به طراحی فنی ابزارهای حسابداری مرتبط نمی باشد. درک تحولات حسابداری و پیاده سازی آن مستلزم نگرش به حسابداری نه صرفا به عنوان ابزاری فنی، بلکه بیشتر به عنوان فعالیتی اجتماعی و انسانی است، لذا هدف این پژوهش بررسی تاثیر تحولات حسابداری بخش عمومی بر هویت حسابداران با تمرکز بر نظریه شبکه کنشگران می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه کارکنان بخش های حسابداری و مالی ادارات دولتی شهر ایلام است، با استفاده از فرمول کوکران، نمونه ای به حجم 113 نفر تعیین و با استفاده از آزمون ناپارامتری خی-دو و t تک نمونه ای، داده های 121 پرسشنامه تکمیل شده، با بکارگیری نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد که تحولات مطابق با مراحل چهارگانه فرآیند شکل گیری شبکه کنشگران اجرایی نشده، به عبارت دیگر شبکه های متحد و منسجمی از کنشگران ایجاد نشده است. همچنین مطابق با نوشتارهای تخصصی چهارگونه هویت در بین حسابداران شناسایی شد که بیشترین تعداد آنان حسابداران ترقی خواه می باشند. ممکن است که بخشی از نوآوری های حسابداری بر طراحی و مطالعه جنبه های فنی دلالت داشته باشد، اما لازمه اجرای موفقیت آمیز آن، توجه به بعد انسانی است. بی توجهی به این بعد، پیامدهای منفی جدی نظیر افزایش استرس، تضعیف انگیزه، روحیه، بیماری و حتی اثرات ملموس منفی بر هویت کارکنان در پی دارد که به نوبه خود به سطح پایین پذیرش تحولات و حتی تاثیر محدود آن منجر می گردد.